ઈન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index Funds) શું છે? કેવી રીતે કામ કરે છે? કયા ઇન્ડેક્સ ફંડ્સ સારું રીટર્ન આપે છે ?
ઈન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index Funds)ના ફાયદા, ગેરફાયદા, નિયમો, રોકાણ કરતા પહેલા ધ્યાનમાં લેવા જેવી બાબતો
કોરોના મહામારી પછી ભારતમાં ડીમેટ ખાતાઓની સંખ્યા અને SIP(એસઆઇપી)માં રોકાણ વિક્રમજનક સપાટીએ પહોચ્યું છે. દેશના યુવાઓમાં અને અન્ય નાગરિકોમાં રોકાણ અને પર્સનલ ફાઈનાન્સ અંગે સભાનતા વધી છે. આજે માર્કેટમાં અલગ અલગ કેટેગરીમાં કેટલાય રોકાણ વિકલ્પો ઉપલબ્ધ છે. મ્યુચ્યુઅલ ફંડમાં રોકાણ કરવા માંગતા લોકો માટે ઇન્ડેક્સ ફંડ એક ખુબ જ સારો અને સમજદારીભર્યો વિકલ્પ છે. ચાલો જાણીએ ઇન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index Funds) શું હોય છે ?, તેના ફાયદા શું છે?, તેમાં રોકાણ કેવી રીતે કરી શકાય, શું મર્યાદાઓ હોય છે ? વગેરે તમામે તમામ બાબતો.
ભારતમાં મ્યુચ્યુઅલ ફંડમાં રોકાણના વિકલ્પ તરીકે ઇન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index funds)
ઈન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index funds) શું છે?
ઈન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index Funds) એ મ્યુચ્યુઅલ ફંડનો એક પ્રકાર છે,જેનો ઉદ્દેશ નિફ્ટી 50(nifty 50) અથવા બીએસઈ સેન્સેક્સ(BSE Sensex) જેવા ચોક્કસ બજાર ઈન્ડેક્સ (ઇન્ડેક્સ)ના પ્રદર્શનને રેપ્લીકેટ કરવાનો છે એટલે કે તે ઇન્ડેક્સમાં સમાવિષ્ટ શેરોમાં જ રોકાણ કરે છે. સારા રીટર્ન માટે વિવિધ પ્રકારના શેરોની ગતિવિધિઓ અને તેની સ્થિતિ અંગે ઊંડાણપૂર્વક વિશ્લેષણ કરવાના બદલે, ઇન્ડેક્સ ફંડ્સ પસંદ કરેલા ઇન્ડેક્સની રચના કરતી સિક્યોરિટીઝમાં સીધું જ રોકાણ કરે છે. તેમાં એક્ટીવ ફંડ મેનેજમેન્ટ ટીમ કે સ્ટ્રેટેજીની જરૂરિયાત રહેતી નથી.
ઈન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index funds) કેવી રીતે કામ કરે છે?
ઈન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index Funds)પસંદ કરેલ ઈન્ડેક્સમાં સમાવિષ્ટ તમામ સિક્યોરિટીઝ/સ્ટોક્સ અથવા સિક્યોરિટીઝ/સ્ટોક્સના અમુક ભાગમાં રોકાણ કરીને કરે છે. ફંડનું પ્રદર્શન તે જે ઈન્ડેક્સને અનુસરે છે તેના જેવું જ રહે છે, કારણ કે તેનો હેતુ ઇન્ડેક્સના રીટર્નની સમકક્ષ રીટર્ન મેળવવાનો રહે છે. ઈન્ડેક્સ ફંડમાં સામાન્ય રીતે કોઈ સક્રિય મેનેજમેન્ટ સામેલ ન હોવાથી, સક્રિય રીતે સંચાલિત ફંડ(Actively managed funds – એક્ટીવલી મેનેજ્ડ ફંડ્સ)ની તુલનામાં મેનેજમેન્ટ ફી ઓછી રહે છે.
ઈન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index funds)ના ફાયદાઃ
- નીચો ખર્ચઃ ઈન્ડેક્સ ફંડમાં સામાન્ય રીતે એક્ટીવલી મેનેજ્ડ ફંડ્સની તુલનામાં એક્સપેન્સ રેશિયો(Expense ratio) ઓછો
- ડાયવર્સીફીકેશન(Diversification): ચોક્કસ ઈન્ડેક્સની તમામ સિક્યોરિટીઝમાં રોકાણ કરીને રોકાણકારો તાત્કાલિક ડાયવર્સીફીકેશન(Diversification) પ્રાપ્ત કરે છે, જેનાથી વ્યક્તિગત શેરનું જોખમ ઘટે છે.
- કંસીસ્ટંટ પરફોર્મન્સ(Consistent Performance):ઇન્ડેક્સ ફંડ્સ જે બજાર ઈન્ડેક્સ પર નજર રાખે છે તેનું પરફોર્મન્સ મેચ કરવા માટે સતત પ્રયત્નશીલ હોવાથી લાંબા ગાળે જે તે ઈન્ડેક્સના સમકક્ષ રીટર્ન પૂરું પાડે છે.
- પારદર્શકતાઃ ઇન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index Funds) ચોક્કસ ઇન્ડેક્સના હોલ્ડિંગ્સને અનુસરતા હોવાથી તેમનો પોર્ટફોલિયો પારદર્શક અને સમજવામાં સરળ રહે છે.
ઈન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index funds)ના ગેરફાયદાઃ
- આઉટપરફોર્મન્સ માટે મર્યાદિત ક્ષમતાઃ ઈન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index Funds) કોઈ ચોક્કસ ઈન્ડેક્સને જ અનુસરતા હોવાથી તેઓ સામાન્ય રીતે બજાર કરતાં વધુ સારું પ્રદર્શન કરતા નથી.
- ટ્રેકિંગ ભૂલઃ ખર્ચ(Expense) અને ઇન્ડેક્સનું અપૂર્ણ અનુસરણ(Imperfect replication of index) જેવા પરિબળોને કારણે ઈન્ડેક્સ ફંડમાં તેઓ જે ઇન્ડેક્સને અનુસરે છે તેનાથી થોડો તફાવત હોઈ શકે છે, જેને ટ્રેકિંગ ભૂલ(Tracking error) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
- કોઈ સક્રિય વ્યવસ્થાપન નથીઃ જ્યારે ઈન્ડેક્સ ફંડ્સમાં નીચા ખર્ચનો લાભ મળે છે, ત્યારે બજારની વિપરીત પરિસ્થિતિઓ દરમિયાન સારું પ્રદર્શન કરવા માટે સક્રિય વ્યવસ્થાપનની ક્ષમતાનો અભાવ પણ રહે છે.
ભારતમાં સારું રીટર્ન આપનારા ઇન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index funds)
- યુટીઆઈ નિફ્ટી ઈન્ડેક્સ ફંડ
- એસબીઆઈ નિફ્ટી ઈન્ડેક્સ ફંડ
- આઈસીઆઈસીઆઈ પ્રુડેન્શિયલ નિફ્ટી ઇન્ડેક્સ ફંડ
ઈન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index funds)ને લગતા નિયમોઃ
ઇન્ડેક્સ ફંડનું નિયમન સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઇન્ડિયા (સેબી) દ્વારા કરવામાં આવે છે, જે તેમની કામગીરી માટે માર્ગદર્શિકાઓ રજૂ કરે છે, જેમાં ડિસ્કલોઝર અને રોકાણના નિયંત્રણો સહિતની બાબતો સામેલ હોય છે. સેબીના આદેશ અનુસાર ઇન્ડેક્સ ફંડોએ ઉચ્ચ સ્તરની ચોકસાઈ સાથે પસંદ કરેલા ઇન્ડેક્સની કામગીરીને અનુસરવી આવશ્યક છે.
- ખર્ચઃ વિવિધ ઈન્ડેક્સ ફંડ સાથે સંકળાયેલ એક્સપેન્સ રેશિયો(Expense ratio) અને અન્ય ફીની સરખામણી કરવી જોઈએ.
- ટ્રેકિંગ ભૂલઃ ફંડની તેના ઇન્ડેક્સને સચોટ રીતે ટ્રેક કરવાની ક્ષમતાનું મૂલ્યાંકન કરવું જોઈએ.
- લિક્વિડિટીઃ ઇન્ડેક્સ ફંડમાં યુનિટ્સની સરળ ખરીદી અને વેચાણ માટે પૂરતી લિક્વિડિટી છે કે કેમ તે સુનિશ્ચિત કરવું જરૂરી છે.
- ભૂતકાળની કામગીરી(Past performance): જોકે ભૂતકાળની કામગીરી ભવિષ્યના રીટર્નની બાંયધરી આપતી નથી, પણ તે ફંડની તેના ઇન્ડેક્સને અનુસરવાની સુસંગતતા વિશે અને ફંડ તથા તેના ઈન્ડેક્સના રીટર્ન વીશે છણાવટપૂર્વક સમજુતી પૂરી પાડે છે.
- રોકાણ લક્ષ્યાંકો(Investment Goals): ઈન્ડેક્સ ફંડ સહીત વિવિધ એસેટ ક્લાસ (Asset Class) માં વળતરની સરખામણી કરતી વખતે રોકાણના ઉદ્દેશો, સમયની સીમા અને જોખમ સહનશીલતાને ધ્યાનમાં લેવી જોઈએ.
- ડાયવર્સીફીકેશન(Diversification): ઈન્ડેક્સ ફંડ સહીત દરેક એસેટ ક્લાસ (Asset Class) તમારા રોકાણ પોર્ટફોલિયોના એકંદર ડાયવર્સીફીકેશનમાં કેવી રીતે ફાળો આપે છે તેનું મૂલ્યાંકન કરવું જોઈએ.
- બજારની સ્થિતિ: આર્થિક મંદી અથવા ઊંચા ફુગાવાના સમયગાળા જેવી વિવિધ બજારની પરિસ્થિતિઓમાં વિવિધ એસેટ ક્લાસ (Asset Class) કેવી કામગીરી કરે છે તેનું મૂલ્યાંકન પણ કરવું જોઈએ.
- ખર્ચ અને ફીઃ દરેક એસેટ ક્લાસમાં રોકાણ સાથે સંકળાયેલા ખર્ચ અને ફીને ધ્યાનમાં લેવા જોઈએ, જેમાં ખર્ચ ગુણોત્તર(Expense ratio), ટ્રાન્ઝેક્શન કોસ્ટ અને મેનેજમેન્ટ ફીનો સમાવેશ થાય છે.
ઈન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index funds) સાથે સંકળાયેલા ટેકનોલોજીકલ શબ્દો:
- એક્સપેન્સ રેશિયો(Expense ratio): સંચાલન ખર્ચને આવરી લેવા માટે ફંડ દ્વારા લેવામાં આવતી વાર્ષિક ફી.
- લોક-ઇન સમયગાળોઃ કેટલાક ઇન્ડેક્સ ફંડ્સમાં લોક-ઇન સમયગાળો હોઈ શકે છે, જે દરમિયાન રોકાણકારો તેમના એકમોને રિડીમ કરી શકતા નથી.
ઈન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index funds) રીટર્ન વિશ્લેષણઃ
- ઐતિહાસિક કામગીરી(Past performance): રોકાણકારો 1 વર્ષ, 3 વર્ષ, 5 વર્ષ અને શરૂઆતથી વિવિધ સમયગાળામાં તેમના વળતરની તપાસ કરીને ઈન્ડેક્સ ફંડના ઐતિહાસિક કામગીરીનું વિશ્લેષણ કરી શકે છે.
- બેન્ચમાર્ક સરખામણીઃ ઇન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index Funds)ના રીટર્નની તેના બેન્ચમાર્ક ઇન્ડેક્સ સાથે સરખામણી કરવી જોઈએ, જેથી તે ઇન્ડેક્સના પ્રદર્શનને કેટલી નજીકથી ટ્રેક કરે છે તેનું મૂલ્યાંકન કરી શકાય.
- વોલેટિલિટીઃ ફંડના જોખમ સ્તર(રિસ્ક લેવલ)ને સમજવા માટે રીટર્નની વોલેટિલિટીનું મૂલ્યાંકન કરવું જોઈએ. ઓછી વોલેટિલિટી વધુ સ્થિર રોકાણ સૂચવી શકે છે.
- રિસ્ક-ડજસ્ટેડ રીટર્નઃ રિસ્ક-એડજસ્ટેડ રીટર્ન મેટ્રિક્સ જેમ કે શાર્પ રેશિયો અથવા સોર્ટિનો રેશિયોનું વિશ્લેષણ કરવાથી ફંડ દ્વારા લેવામાં આવેલા જોખમના સ્તરની તુલનામાં કેટલું સારું પ્રદર્શન કરવામાં આવ્યું છે તેનું મૂલ્યાંકન કરી શકાય છે.
વિવિધ એસેટ ક્લાસ(Asset Class) સાથે ઈન્ડેક્સ ફંડ્સની સરખામણીઃ
- ઇક્વિટીઝઃ ઇન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index Funds)ના રીટર્નની સરખામણી વ્યક્તિગત શેરો અથવા સક્રિય રીતે સંચાલિત(Actively managed funds – એક્ટીવલી મેનેજ્ડ) ઇક્વિટી મ્યુચ્યુઅલ ફંડ્સ જેવા ઇક્વિટી રોકાણો સાથે કરવી જોઈએ. ઇક્વિટી સામાન્ય રીતે ઉચ્ચ સંભવિત વળતર(રીટર્ન) આપે છે, પરંતુ ઉચ્ચ વોલેટિલિટી અને જોખમ સાથે આવે છે.
- ફિક્સ્ડ ઇન્કમઃ સરકારી બોન્ડ અથવા કોર્પોરેટ બોન્ડ જેવા ફિક્સ્ડ ઇન્કમ રોકાણો(Fixed income investments) સામાન્ય રીતે ઓછું વળતર આપે છે, પરંતુ ઇક્વિટીની તુલનામાં વધુ સ્થિરતા અને ઓછું જોખમ પ્રદાન કરે છે.
- રિયલ એસ્ટેટઃ REITs (રિયલ એસ્ટેટ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ ટ્રસ્ટ્સ) અથવા ડાયરેક્ટ પ્રોપર્ટી રોકાણો જેવા રિયલ એસ્ટેટ રોકાણો ભાડાની આવક અને સંભવિત મૂડી વૃદ્ધિ પ્રદાન કરી શકે છે પરંતુ ઇન્ડેક્સ ફંડ્સની તુલનામાં તેમાં ઓછી તરલતા(Liquidity) હોઈ શકે છે.
- કોમોડિટીઝઃ સોના, ચાંદી અથવા તેલ જેવી કોમોડિટીઝ ફુગાવા સામે બચાવ તરીકે કામ કરી શકે છે અને વૈવિધ્યકરણ(Diversification)ના લાભો પ્રદાન કરી શકે છે, પરંતુ તેમનું વળતર અસ્થિર હોઈ શકે છે અને પુરવઠા અને માંગની ગતિશીલતા પર આધારિત હોઈ શકે છે.
રોકાણની વ્યૂહરચનાઃ
- એસેટ એલોકેશનઃ વિવિધ એસેટ ક્લાસ (Asset Class)ના સંભવિત વળતર અને જોખમોને સંતુલિત કરીને રોકાણકારોએ રોકાણના લક્ષ્યો(investment Goals ) અને જોખમ સહનશીલતા(Risk tolerance)ના આધારે યોગ્ય એસેટ એલોકેશન વ્યૂહરચના વિકસાવવી જોઈએ.
- પુનઃ સંતુલન(રી બેલેન્સિંગ): ઇચ્છિત એસેટ એલોકેશન અને રિસ્ક પ્રોફાઈલ જાળવવા માટે રોકાણકારોએ રોકાણ પોર્ટફોલિયોની નિયમિત સમીક્ષા અને પુનર્સંતુલન(રી બેલેન્સિંગ) કરવું જોઈએ.
વિવિધ ઇન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index Funds)ના વળતરનું વિશ્લેષણ કરીને અને વિવિધ એસેટ ક્લાસ સાથે તેમની સરખામણી કરીને, રોકાણકારો તેમના રોકાણની ફાળવણી વિશે માહિતીસભર નિર્ણયો લઈ શકે છે અને તેમના નાણાકીય હેતુઓ(Financial goals) અને રિસ્ક પ્રેફરન્સીસ સાથે સંરેખિત એક ડાયવર્સીફાઈડ પોર્ટફોલિયો બનાવી શકે છે. - ઇન્ડેક્સ ફંડ્સ(Index Funds)માં રોકાણ કરવું એવા રોકાણકારો માટે યોગ્ય વિકલ્પ હોઈ શકે છે જેઓ ચોક્કસ ઇન્ડેક્સના રીટર્ન જેટલાં રીટર્નનું લક્ષ્ય રાખીને શેરબજારમાં ઓછા ખર્ચે, વૈવિધ્યસભર(ડાઈવર્સિફાઇડ) એક્સપોઝર ઇચ્છે છે.